Dear ladies and gentlemen,

Some Chin young men and students have escaped from Burma as the consequences of Saffron Revolution that rose up during September 2007 in Burma. The Chin young men and students formed Chin Exiled Students Union in December 2007 in Kuala Lumpur, Malaysia. This is the 61st Chin National Day message from CESU.

  1. On this special historic day of the Chin people, we would like to encourage all the Chin people around the globe to maintain and celebrate the Chin National Day every year. 20 February is a historic and meaningful day for the Chins because all the Chins were able to achieve national solidarity and unity on this very day. On February 20, 1928 Chin Hills Union Organization was born. On February 20, 1938, the Chin patriots submitted 9 proposals to the colonial government. On February 20, 1948, a general assembly was held in Falam in which over 5,000 representatives from various corners of the Chinland were attended. On February 20, 1951, the first Chin National Day was held in Mindat. Therefore, today is the historic day that our forefathers established unity and oneness among the diverse Chin tribal groups. Today is the day that our patriotic leaders had been layout unity, democracy, and equality for various classes of the Chin people and this very day, the Chin national spirit was born. Today is the day that will be recognized by the whole world as the existence of the Chin people in our fatherland, the Chinland, as a nation among the nations. Moreover, today is the day that the Chin people revamp our cultural identities, our literature, and even ourselves with the Chin patriotic spirit, unity, care and love for the Chinland. Therefore, it is the responsibility of all the Chin people to maintain this remarkable historic day. Thus, any attempt to demolish the tradition of the Chin National Day must be avoided by the Chin people.
  1. Peace be with you all the Chin young people and students all over the world. As we all know, many Chin students have left our beloved Chinland, our fatherland due to the ongoing military persecutions, discriminations and endless civil wars within the country. Those tragedies affected the lives of many young people who are thirsty of education. The so-called nice education under military regime has mixed their poisonous political ideology with the education. The main objective of the regime’s educational policy is that to prolong military dictatorship in Burma, which has weakened our ability to set the right thinking, and intoxicated our abilities to see the truth. We can now evidently see that this educational system has also consumed the Chin nationalism and our perspectives in the Chin national politics. Moreover, the Chin young people have been struggling under such educational crisis because the Chin State has not been granted even a single University. Therefore, in this special occasion, we exhort all the Chin youth around the world to pursue higher education as high as we can in order to build up the development of our own society and for the peace of the world.
  2. At the same time, we request to the governments of the country in which the Chin people and other Burma ethnic students take refuge, and to the international organizations for your kind consideration to assist the Chin refugee students exiled from Burma their home country and lost the opportunity to pursue their higher education. We request universities and colleges to put a deep concern for the exiled students from Burma in order that the underprivileged might have the opportunity to gain what they have longed for.
CESU
Malaysia


Read More
Tawlreltu - on Saturday, February 21, 2009
0 comments
categories: | | edit post

Kawlram tuanbia zohthannak(1886-1974)

by Salai Biak Lian Sang

Mirang nih Kawlram a rak tuk i kum(60) chung tiawk in arak uk. Mah khawh cun kum (14) chung cu democracy phung lam in rak i uk a si. Newin hruainak tang ah ralkap ukning le Socialist(totalitarian) uknak tang ah kum (26) chung rak um a si. 1988 kum Kawlram mipi buainak hlanlo chung kum 26 chung cu Newin lawngte nih ram arak um peng. A mah nih ram a uk chung ah hin, Kawlram chawlehnak' sipuazi' atla tuk hring hran caah 1987 kum ah hin Kawlram cu vawlei cung ah a thangcholo cemmi ram "The Least Developed Country" a si tiah UN nih a rak thanh. 1988 buainak hi khawika setinn dah aa thawk? Kum (20) renglo mipi nih an tuarkhawh tilonak tibang in a hung liam i, meitlang bang a hung puah hi a si.

Mirang Koloni chan

Kawlram hi mirang nih ral vuihnih a tuk i a vuithumnak a tuknak 1886 kum ah, Mirang nih Kawlram cu an rak lak dih i, 1886 January thla ah hin, British Emperor chung ah khumhchih asi cang tiah rak thanh a si. Cu ti cun 1886 - 1948 January tiang kum (61) chung Mirang uknak tang ah rak um a si. Mirang uknak a dih lei sang ah hin Japan nih kum (3) chung 1942-1945 tiang a rak uk. Mirang uknak chan hi ralkap uknak tiawk a si. Cun Japan chan zong hi ralkap uknak thotho a rak si.

Democratic Republic Chan

Kawlram cu 1948 kum ah Mirang kut in zalennak a rak hmuh i, a hmuh khawh le cang ka in a cozah thar pakhat an ser. Cu cozah ah cun tlangcung mi zong i tel khawh a si. A pakhatnak cem Kawlram ah president a rak tuan mi cu Sao Shwe Taik timi Shan Sawbua a si. Priminister a rak tuan mi cu U Nu a si.

1948 in 1962 tiang hi Parliamentary Democracy timi Phunglam in rak i uk a si. Mah hi kum (14) chung lawng lawng hi Kawlram tuanbia ah Democracy timi cu a rak um bal. Vawlei cung aa sem ka, Kawlram aa serka tein nihin ni tiang Kawlram ah Democracy phung cu kum 14 lawng bak a rak um bal ti hi hmuh khawh a si. Hi kum 14 Democracy uknak chan ah hin Tlangcung mi hna nih MP an rak i ngeih cio. Biana ah...Chinland cu Chin miphun a si mi hruaitu hna lawng nih an rak uk ve i Pu Vomtu Mawng hi a pakhatnak a rak si.

Mah hi kum 14 Democracy chan ah hin Kawlram cu a rak dai kho lo. Heh tiah ral a rak tho. A cozah cu "Rangoon cozah" ti tiang inn rak auh a si. Karen, Shan le Kachin miphun hna nih mah tein i uknak ding caah ral an rak tho. Hi kum 14 uknak chung ah hin Kawl miphun nih tlangcung mi caah khuakhan lairelnak um lo in, Aungsan lio ah biakam kha an rak let caah mah tihin ral an rak thawhnak asi ti asi. Tlangcung mi hna nih hriamtleih in an doh hna len ah an mah Kawlmi chung lila ah Communist party then hnih ah aa then i hriam an tleih ve i ral an rak tho ve. Mah cu thawk in nihin ni tiang tlangcung mi hna ral an thawh cuahmah mi hi a si. Cu caah cun mifim cheukhat nih Kawlram hi "Civil War" timi ramchung ralthawhnak timi chung ah a um ti hi a si.

Newin cozah chan

1962 kum ah hin Newin nih uknak a rak lak. A nih hi ralkap lutlai a rak si. U Nu nih chitkhat ramven ding ah rian a pek lio ah a lak beh i a tum ti lo. Cun, tlangcung mi hna le a dang politik a thei deuh mi paoh cu thong a thlak dih hna. Mi cheu cu a rak thah hna. Mah hi kum hi tlangcung mi hna nih mah miphun a si mi uktu hna an ngeih ti lonak a hram ai thawk mi cu a si. Nihin tiang aa pehpeng mi Ralkap uknak ai thawknak a si. Newin a vun kai ka ah hin ralkap uknak bak a hman cawlh. Mah khawh cun 1962-1974 tiang Revolutionary Council timi Tawhlanyi Asoeyah, timi in an rak um. Mah hi chan ah hin Kawlram i sehzung le phaisa hmunak paoh poah cu cozah ta ah an rak ser dih. Kawlram chawlehnak vialte Ne Win ta ah ai cang dih tiawk tlak tiang a rak si. Ne Win nih Kawlram mipi phaisa cu a mah rumnak caah a rak i hman dih ai.

1974 kum ah hin Newin nih cun "Burma Way of Socialism" timi Socialist uknak phung a vun hman. Party pakhat lawng in rak um ding in khua an rak khan. Newin cu a ralkap angki aa phawih i misawhsawh angki "Taik pung" a rak i thleng. A Mah he ralkap bawi tampi hna cu ralkap angki an i phawih i ithimnak"election" an rak lut. An election belte cu democracy phunglam ning in mipi duhnak hawih in tuahmi a rak si lo.Cu ti cun 1974-1988 tiang cu Socialist phung in Kawlram cu rak i uk a si. Socialist phung ti mi cu Democracy he aa ral chan ngai mi phunghram a si. Ram chung ah party pakhat lawng bak a um. Cu party lawng nih cun uknak an tleih dih. Mah caah cun mitlawm te nih mipi uknak ti khawh asi. Cozah ta, cozah thil, cozah tamah ti phun lawng te a rak si. Private in thil tampi tuah awk a rak tha lo. Mah hi chan nihhin Kawlram cun tumchuk nak lei ah a rak tlak pi thluah mah.

Ne Win: Kawlram a muichiatter tu (1962-1988)

Ne Win hi Kawlram muihnak chung ah a luh pi tu a si ti awk a tlak. Kawlram chung um mipi vialte Kawlralkap sal ah a can tertu a si ti hi alawk ttha lo in a um. Democracy phung ning in a rak um mi ram kha sersiam si loin a rak rawh ter chin tu a si. Democracy timi ramuknak phunghram a ttha ngai mi cu Ralkap uknak lei ah ahnu ah a kirpi than. A hnu ah Socialist uknak in a rak rulh than.

A nih hi duhlonak araklanghter mi sianghngakchia le mipi thahnak le sersetnak lam a rak sial hmasa tu a si. 1962 kum ah Newin hruaimi ralkap nih uknak an rak lak tik ah sianghngakchai nih zalam an rak zawhi an duhlonak an rak langhter. Cu lio ah cun Kawlram President a rak si mi Shan miphun Sao Shwe Taik i a fapa cu meithal in thilak in a rak kah ter hna.

July 7 1962 ni ah hin Rangoon University Sianghngakchia hna nih Sianginn Kawngkau a thatlonak kawng ah an duhlonak an rak langhter. Newin hruaimi ralkap nih an rak thio hna i an rak kah hna. Sianghngakchia 100 hrawng an rak thah hna pin ah a thaizing ah Yangon University Student Union Building timi cu bomb in a rak puah hnawh i a rak i rawk dih.

U Tant Ayiakhin: U Thanh a yekhin timi hi kan theih tawn hna nain, afiang deuh in vun theih ding ah..U Tanh cu UN General Secretary(1961-1971) tiang a rak tuan. A nih hi Democratic a si mi U Nu he aa pehtlai mi an si caah Newin nih a rak rem lo. Newin nih hin a rak hnah chuah ngai i U Thanh Kawlram atlawn caan hna ah upat a pe ballo ti a si. U Thanh hi 1974 November thla 25 ni ah arak thi. A thihnak hmun cu US ram New York khua ah a si. Cuap zawtnak in a thih mi a si.

A ruak cu Kawlram ah an rak kiar pi. Ruakvui ding a si tik ah Newin nih tthathi tein ruakvuih piaknak arak tuah duh lo. Mi sawhsawh bantuk in ruakvui ding a rak ti. Pumhkhawmhnak hmanh tuah a rak senh hna lo. December 5, 1974 ni ah minung thawng tampi nih U Thanh ruak thlah ding ah an rak i thawh. A ruak cu an vui deuh hlan ah RUSU(Rangoon University Student Union) nih a ruak cu an lak i Ne Win nih bomh in arak puahmi RUSU Building thing ah an rak phum. December 5 - 11 tiang Rangoon khua ah, RUSU hna hruainak in Newin cozah duhlonak kawng biachimnak an rak tuah. December 11 ni ah cun Newin ralkap pawl nih duhlonak arak langhter mi mipi hna cu meithal in an rak kah hna, an rak thio hna. U Thant ruak cu duak an thial i Shwedegon pura hram ah an rak phum. Mipi an thin a rak runh chin chin caah Rangoon khuachung zalam kip ah mipi thawng tampi nih an duhlonak an rak langhter. Mah cu cu U Thant Aye akhin (U Thanh Crisis) tiah theih a si. U Thanh a thihtik ah a mah philh lonak ah UN head quater, New York khuapawng a um mi tikulh pakhat cu U Thanh tikulh tiah a min sak a si.

[Theihternak: Acunglei cabia hi Wikipedia “Burma timi chung ah Kawlram tuanbia an tial mi chung in aherhdeuh mi hna ka khawmh sut i, aa tlak ning le mi lung lut deuh ding in cabia pakhat ah ka sermi a si.]

Read More
Tawlreltu - on Thursday, February 05, 2009
1 comments
categories: | | edit post

CNF dothlen nak kong ah ruahnak
by Victor Khen Sang
Laiholh Blog: Wednesday, February 4, 2009

Tutan mipi tampi nih CNF kong hi phun phun in ceih cio asi mi ka hmuh i kai lawm ngai ngai. Miphun Cawlcanghnak angei lomi cu miphun thi an si. i soiselnak, i dohnak, i sawh chih nak, i hnohhnawhnak phun zakip aum mi nih hin Miphun phunkhat ah ka ni dawtnak alanghternak asi. Cucu um lo ahcun sahrang pakhat khat nih kan lu in akan nenh caah asi lai. Chim duhmi cu, dictator uknak tang um tik ah.....daidup, cawl lo cio in kan um khi asi.

Chin miphun nih hin National Movement ( Miphun cawlcanghnak) kan ngeih ve lo ahcun Chin hi Kawl miphun kan si tinak asi hnga i kanmah te in kan cawlcangh ve tik ah Ram ngeimi Miphun pakhat kan sinak kha kan dirkamh ve nak kan langhter asi. Teinak va hmuh le hmuh lo kha cu Pathian kut ah aum mi asi. Abik in ram uktu hna doh tik ah dothlennak nih achuah pi mi cu, hriamnam in maw i doh veve, siloah hmurka in dah timi phun hnih lawng aum. Kawlram cu hriamnam in hramhram loin ralkap nih ukmi kan si tik ah hmurka in kan au hnawhnak hna, 1988-1996-2007 vialte kha ramvai sakah in kah kan si tik ah kan con phut than tawn.

Revolution timi dothlennak aum tik ah thisen luan lo hi atlawm te mi asi. Cun hriamnam veve in ai ermi, ai domi an um nak hmun cu- "natum pa hnih ani suhnak i an ki le an ki ani ngerh i ani hnuh nak ruang an ketang i an rak cilmi hramh vialte khi mipi kan si tawn" tihi theih ding asi. ralchan le ralchan in ai kapmi buu hnih kar ah kuan meici tla ruang ah an karlak ah amah tein um ko mi ramhring tete hna mei an kaang ko. Kha kha kaang lo ding te in i kap usih ti awk atha lo. Zeicatiah meithal kuan nih mit angei lo. " all is fair in love and war" Duhnak le ral ahcun zeizong vialte hi ai ruang dih ti asi. Kawlralkap uknak hloh ding cu CNF/CNA nih meithal in atei kho lai lo. Asinain " Kawl nih meithal a ni ken ahcun Lai zong nih Lai meithal kan ngeih ve" ti hi kan langhter hrim ding asi.

Eastern Europe ram pawl nih an ramchung communist cozah thlennak ding ah dothlennak an tuah tik ah minung thong tamtuk te nih thisen in raithawinak an tuah. Aung San nih Mirang le Japan kha thisen luannak um lo i atei hna nak aum lo. Ka rak tial bang cang mi ah Chin miphun nih hin Kawl kan doh hna hi mah tein ram ngeimi Miphun kan sinak langhter kha biapi asi i CNF adir mi zong hi meithal in va tei kha siloin " Bargaining Power " timi miphun sinak liangcanh - national politic level veve in kan ni ernak pengpaso khatlei le khatlei veve in kan um kha aherh hrim hrim mi asi. Chin miphun cu Kawl miphun kan si bak lo i Kawlram vulei ah aum mi kan si fawn lo. Chinram/ Chin vulei ah Chin miphun kan si. 1948 Mirang peknak mi luatnak ka ni hrawm caah Kawl uktu tang ah kan um ve i asi. Thingkung pakhat ah aifu mi lang aak buu lak ah vakok pakhat aifu ve mi khi Lang aak lak ah nai fuh ve caah lang aak si na si ve ti khawh asi lo. An hmul le a hmur le an pumsa ai lo lai lo. Cucu Burma ram chung kan um ruang ah Kawl nan si cang ti khawh kan si lo nak asi.

CNF le refugee kong ah

CNF um ruang ah refugee kan si ti bantuk hi ahman lo taktak mi ruahnak palh asi. Aungsan Suu Kyi nih " Burma is a prison " ati. Cucu Kawlram cu a rampi hrim hrim hi thonginn asi ati. Ralkap nih tleihrem in an kan uk caah ram zong hi thonginn ah ai cang i ramchung ummi mipi cu ramchung ah thongtla kan si viar ko. Cucaah Kawlram mipi ( ralkap le an minung telh lo ) cu ramleng kan chuah bak khin refugee- ralzam sinak angei dih cia kan si. CNF umruang ah refugee kan si lo i CNF nih dohtlennak atuah ruang ah mipi kha zawnglak ngaukaang in ralkap nih lunghrinh sualpuh in CNF nan bomh ko hna tiah an kan tleih, an kan hrem, siloah tleih an ka timh, hrem an ka timh tiin UNHCR ah kan chim tik ah refugee criteria (5) ummi chung ah Association with particular group timi ah oltein kan luh nak tu cu asi. CNA nih thah an ka timh / ralkap nih le CNA na bomh an ka ti fawn ti in refugee an si kho thiam thiam ve. Ava si tak tak mi asi ahcun...

CNF/CNA kong ah lungfaak mi tamtuk kan miphun chung ah an um ko lai, Kawlralkap tluk in afihtu hna zong an um ko lai. Khua pakhat ah misualbik, khuachung hmanh ah ai tlum lo mi hna CNA ah an lut i an ziakel he meithal put in khuate an vah cang ahcun anmah sualnak nih khan CNF upa tuan mi tu kha an tuahsernak melmang nih thuh dih an si tawn. Chinram ka daw bak, Chin miphun zong ka dawt bak aiti mi high school awng cia lawng te leeng le vaal thatha nih CNA ziah nan tuan lo? Asilo ah CNF/CNA theng ahau lo nan ti ah ziah nan tuahsernak cio in Chin miphun nih Kawl uknak nan doh nak hi nan langhter cio ne lo?

Kei ka hmuhning ahcun CNF hi thlenak ( reform ) ngei seh ti nan duh cio rua tiah ka ruah. Alangpar in India ramri i meithal he ram adirpi tu hna hei uk hi aherh maw ti bantuk lei in nan chim mi zong aum. Kan nih Chin miphun hi zei bantuk buu- vulei lei si zong Pathian riantuannak buu si zong ah kan dirh tik ah aherhbik mi lungsaunak ( perseverance ) kan ngeih chih kho bak lo mi nih hin vuivainak caan sawhsawh hi asau ter tawn. CNF hruainak zong i thleng seh ti kan duh cio nain zeitin i thleng uh ti le kan chim thiam fawn hna lo.

Sri Langka ram i Tamil Tiger ( LTTE ) pawl nih Sri Langka cozah dohnak ding ah an ralkap ding hi meithal lawng an put ter hna lo, rili cung ah saupi athlithup in ani kal pi hnu hna ah US rilikam ah ani chiah tak i ani tlik tak hna. Cu rilikam taang hna cu US coast guard nih an tleih hna i " Tamil kan si, Sri Langka nan kan kuat ahcun thah kan si lai" an ti i US ah asylum an pek hna. Cu pawl cu rian an tuan ciammam i an hmuh mi phaisa kha LTTE ah an kuat cio i LTTE cu pupahlut tum in an vun tum thluahmah. Nihin ah LTTE cu athawng ngai ngai mi ah ai chuah ko. LTTE nih an tuahsernak kha chim duh mi si loin LTTE dothlenak caah Tamil leeng le vaal pawl nih rili kam hna ani hlonhter hnu ah a vun i funtom than i an miphun caah rian an tuannak kha ka tial duh mi asi.

Chin miphun cu oltuk in US ram hna hi kan phaak tik ah zeipoh hi cu nak ol deuh cun chim le rel cio kan hman mi hrim hi apoi tuk ee. " Chinram hi Kawlralkap zong nih an hrawk kho lo, meitlang le lihnin zong nih a hrawk kho lo, Chin miphun lawng nih kan hrawk khawh i kan ser khawh fawn" ti hi zungzal in thei cio hna usih.

Kan ram le miphun upatnak he,

Victor Khen Sang

Read More
Tawlreltu - on
0 comments
categories: | | edit post