Philh khawh lo mi September
Salai Biak Lian Sang @ Peter Biak

Mipi zapei bengh thawng ka theih tik paoh ah ka mithlam a cuang zung zal mi a um. 2007 September thla ah Kawlram a ken kip lo ah mipi hna le phungki hna nih duhnak langhternak kan rak tuah mi a si. Van ruah than ah hin ka hacang rial pah in ka mitthli a hai tawn. Hi September buainak hi mipi tampi nih fiang ngai in theih cio mi a si. A thawknak in a chung cawlcanghnak te te ka lung chung ah fidi bang a cuang than. Kawlram tuanbia le Chin miphun hna tuanbia ah ro a ling mi ni le thla a si. Philh khawh a si ti lai lo mi September thla a si. September buainak tiah van ruah tik paoh ah August thla thilman akainak kawng telh chih lo awk ttha a si lo. Ahram hram in ram a uk mi Kawlralkap hna kut tang ah Kawlram mipi vial te cu harsatnak aphun phun tuar peng a si. Cu tin harsat lak ah cun mipi caah thil rit chin chin ding mi thil avun tlung i, sifah cuahmah mi nunak in sifah chin chin mi dirhmun ah tlak cawlh a si. Mipi thin lung ah tuar khawh ding thil a si ti lo. Cu hlan zong ah cun mipi thinlung a kekkuainak caan a sau ko cang. Tlangcung miphun a si mi kan mah Chin miphun hna ca lebang ah cun tuar afak chin chin. Hi September buainak kawng hi mitampi nih theih deuh mi cu September 22 ni in 28 ni tiang thil cang a si. September thla hlan ah thilcang kawng hi mipi thawng tampi nih duhlonak anlanghter mi a dik mi le tuah awk a si mi thil a vun can ter tu ding caah a hrampi a si.

2007 September buainak aa thawk ning
September buainak tiah mi tam deuh nih theih a si ko nain 2007 kum January thla ni 11 ah Min Ko Naing le sianghngakchia upa cheukhat thawng inn in an vun chuah1 khawh in tlawmpal te te in ai thawk ti ding a si. An nih an chuah khawh in 2007 kum chung ah buainak aa thawk hmasa mi cu thilman tlak ding ah duhlonak lagnhternak a si i, Yangon khuachung Theingyi bazar pawng ah Htin Kyaw le a hawi nih hin February ni 22 ni ah an rak au hma sa.2 Mi cheukhat an tleihhna i cheukhat cu an zam. Thlakhat a rauh hnu ah Tinkangyun Bazar ah an au than i mitha lo nih an velh hna khawh in an tleih behhna. Mah hi khawh hin Htin Kyaw hi biatak tein an kawl. Htin Kyaw te an cawlcangh ning hi aa phun dang ngai mi cu politics kawng au lo in, “Thilman thumh ding” “Ei le din khawp te in i hmuh ding” ti le “Electric mei nikhat chung pek ding” ti hna hi arak si. Tinkangyun Bazar ah slogan an rak I tleih mi hna ah hin “Than Shwe a ngan dam ko seh” ti zong an tial chih. An nih cawlcanghnak hi 2007kum chung mipi cawlcanghnak ding ah a thanghphawh hmasa tu a si. Mitampi kan thin lung ah a um mi kha an vun chuahpi. Miza pi nih cun, slogan pakhat i tleih i au ding cu chim hlah lakphak din pah hmanh in politics kawng ceih ah cun “Ka tin cang lai” tiah i hrial tak asi. Htin Kyaw te minung pawl pakhat hnih an tleih mi hna an tleih ning kawng hi Yangon ah aazel ngai. Htin Kyaw te he a vuikhatnak ah sandah arak piah tti mi U Ong Than hi Thein Kyi Bazar hmai ah amah lawng in April 25 ni ah khan “mipi duhnak tak tak” ti micatlap a rak i ken i, a rak au lio ah an tleih chih.

Political rivival le August thla
Htin Kyaw te buai hnu ah hin, mipi tampi zawng nih politics kawng van ruah cio a si. Radio ngeih cio a si. Cun internet café ah kal paoh ah Mizzima, RFA le DVB hna zoh duh ah hin awlok rak chawn cio khi a si. Cu hlei ah satelite TV mitam pi nih ngeih cio a si. Satelite TV in cun DVB hna zoh khawh a si ti a si ai. Mah hi tin media lei thlennak/thanchonak a vun um mi nih mipi sin ah Kawlram sining tak tak kha tam pi a langhter khawh ve. Mah hi teknawlogical media hna nih hin Than Shwe fanu puaituah piak ning te hna fiang pup in le awlzang te in mipi sin ah a phak ter. Mipi kha lam dik a rak hmuh sak ter khawh hna. August thla ah hin Kawlram politic thlihran a thawng ngai ti ding asi. August 6 ni ah hin ah 88 sianghngakchia hna nih thawngthanhnak pakhat an chuah i mipi buainak a chuak kho tiah ralkap cozah cu ralrinnak an pek. August 7 -Benkimon le Gambarri Singapore ah an phan i kawl cozah he bia an i ruah. August 10, Aung San Sukyi cu SouthAfrica ram Gatetown(UCT) nih Dr. of Law degree upatnak an pek. A 17 nak upatnak an pek mi Doctrate degree a si. August 13 - Rakhina National Council nih mipi kha acozah dohding ah forhnak bia a chim. August 14 - Shan hruaitu Khun Gya Nu a thi. kum 72 a si. Changmai ah a thi ti a si. Pinlong hnatlaknak min a rak thu ve mi Khun Gyar Pu le Nan Mah Gyi hna i an fapa a si.1959 thawk in Shan ram zalennak caah a thih tiang rian atuan thai mia si.3
Meihang man a kai
August 15 ni ah hin September mipi buainak a chuahpi tu a zual bik mi a ruang a hung a um. Meihang mang ruahlo pi in akai. Desiel, 1500 -2500 a kai. deisel 1500- 3000 alet khat a kai.4 Kawlram ah a um mi Yangon telh chih in khua pi tampi ah dawr a tuah mi hna le fektari a ngei mi hna tampi nih meihang hman dih a si. A ruang cu kawlram chung ah kumdang nak in a let hnih in electric mei a chia. Yangon ah cun nikhat ah suimilam 7 lawng electric hman khawh a si. Cu tin a si tik ah meihang man ruah lo pi in a hung kai mi nih hin a hma sa bik ah sipuazi tama pawl tinlung a runh. Meihang man a kai mi he aa tlai cawlh mi cu Bus man a kai mi a si. Yangon khua ah hin uzanah in Tamuey tiang 50 pek tawn mi kha 150 pek a si. Yangon khuachung Sule tiang 50 lawng pek tawn mi kha 200 pek a si cang. Cun Tamuey in cun khuachung tiang 50 pek tawn mi kha 100 pek ding tiah Bus man cu a vun kai. Cu tin a man a kai tik ah thilman a kai mi a rannak in tawlral piak ding tiah 88nih an rak hal cang mi a si. Zalam kip ah, market kip ah, lakphak dawr kip le kuva dawr tiang inn bus man kai cu ceih a dai lo. Mi cheu nih cun fiang ngai in ralkap cozah cu thlachuah an pek hna. Taxi i cit zawng ah driver tam deuh nih “thluachuah peknak biafang dawh ....” ti achim mi hi an tam. Mah hi tin meihang man kai ruang ah hin mikip nun khuasak sifah a zual chin chin. Electric mei a that lo ruang hmanh ahhin mitampi cu lung dongh ngai a si lio ah meihang man a vun kai chinchap.

Yangon khua chung Bus man a kai le cang ka inn, trishaw a mawng pa zawng nih a man a kai ter cang. Cun inn kam market a zaur mi nu zawng nih ann thur ngapih man a kai ter ve cang. Electric um lo in rian aa tuan thiam lo mi dawr tam pi cu chun ah suimilam zeimaw zat cu an khar chung hna. Mei hang va cawk nak inn cun chitkhat khar chung kha i hlawk deuh dawh a si. Mipi tampi cu hacang rial cio a si. Khat lei ah aho hmanh nih 8888 lio thil cang mi kha a philh mi an um rih hna lo. Uknak nawl ngeih a uar tuk mi a hruh in aa hruh pi mi ralkap bawihna kawng cu fiang tein thieh a si. Mi cung ah zawnruahnak thlachiat ruatnak an ngeih lo ning thieh cio a si caah “chitkhat te rak kan zul ta rih” ti in van auh lai cu phan cio a si i, kaa i cip cio a si.

88 Sianghngakchia hna he zalam zawh
Augus ni 19- Zing ka suimilam 9 hrawng ah Shwegone dine in angki rang aa hruk mi minung 20 hrawng daite in lam an zawh. Luklak lo ah minung tam nawn nih zoh pah zulh pah in an vun kal cio. Shwegonedine Specialist Clinic a vun lawnh hrawng ah cun minung 400 hrawng an si cang. Hi lio ah hin catial tu hi Myenigone in a umnak Tamue lei a kal pah a si i, mipi lam zawh mi cu a hmuh le cang ka in Bus cung in a tum i leklak a zulh ve hna. Ruah ti ziam ziam in atla pah. Cheukhat cu nithawng an I chinh hna. Tamuay bazar vun phanh ah hin minung a zoh mi an tam tuk cang. An kut an beng hna i cu ti cun, mibu cu an tio dih than. Mah hi lam zawh lio ah hin acozah lei nih kham le hna hnawhnak pek ngai ngai mi um lo in hman lawng an thlak. August 21 - NLD upa hna pa hnih thum hi Bus i citnak phaisa kan ngei lo an ti i Tamuay in Shwegonedine lei ah ke in kal an i timh lio ah an buaihnawh hna. “Ke in kal duh hlah uh mawtaw in kan in phawrh hna lai” an ti hna. Tamuay lansung Shwe Baho Clinic pawng ah a si. Cu ni Zan tim ah Sianghngakchia upa 13 hna an tleih hna Minko naing zoang an tleih chih.5 Mah hi tin an tleihnak thawng pang hi sang kip ah aa zel cawlh. An computer le an handphone hmanh ngan lo in an lak dih ti asi. Siang hngakchia upa Hte Cuay hi an tleih manh deuh hlan ah a zam diam ti a si. August 22 ni ah cun Myenigone lansung Dagon Plaza pawng kam ah minung cheu khat an i bu hna ti a si i, catial tu a riahnak hmuh he aa neihnak asi caah a va kal ve. Zing pakua hranwg ah a si i minung 30 hrawng an i bu manh i Hledan lei ah lam zawh a si. Luklak ah minung a za ah kan i chuah cawlh. Hledan vun phanh ah khin nungak pa hnih nih an au i an duh lonak kha an chim. Mipi vial te nih tha pek cio i lam zawh cio ding ah an sawm hna. Bia chim khawh paoh in kut zapei bengh leng mang a si i, zapei bengh thawng hi a tam chin thluah mah. Hledan vun lawngh ah khin cun, minung hi 200 reng lo pi kan si cang i cozah lei minung tiah ruah mi hna zawng an rak i cawh kalh pah cang. NLD upa hna an i tel ve i nu an tam ngai. Ni La Thein le Phyu Phy thein hna
nihbia an chim thluah mah. Hledan in Tamaing lei ah vun panh ziah mah a si i Parami point ah mitha lo nih lam an vun kham. A kum u pa ngai cang mi Naw Ong hlah cu an vun tleih cawlh. Cun pawng kam ah an banh kho mi paoh minung 7 hrawng an tleih chih. Mipi cu tio zawk zawk a si. An tleih mi hna hi 102 mawtaw cung ah an kai pi hna i Hmawbi lei ah an kal pi hna. Zan lei ah an thlah than hna ti asi.
Mah ni zanlei ah hin Canada ram in Maxime Bernier nih mah duhnak langhter in daite in zalam a zawh ko mi hna an tleih mi hna cu a mawh chiathna i, riang rang in an thlah hna ding ah bia a chim ti a si. August 23 ni ah hin lam zawh a um lai ti thawng pang ka theih caah Shwe gonedine ah hin ka va kal.

Lakphak dawr pakhat ah ka to. Shwe gonedine hi ka hawi pa John a umnak a si i ka phak leng mang nak hmun a si. Suimilam pa 9 hrawng ah 88 siang hngakchia hna cu an kut an i sih hna i lam an vun zawh tlawm pal ah minung 20 hrawng cu an velh pah hna i an tleih hna.6 Mawtaw cung ah dawh cah lo ngai in vawk tleih ar tleih in an tleih hna i mawtaw cung ah an khumh hna i an kal pi hna. Mah hi ni ahhin South Dagon zawng ah NLD upa hna hruainak in lam an rak zawh ti a si. Cun Mague division Yenan chong khua ah hin NLD nu upa pakhat nih a hruai hna i minung 60 hrawng nih lam an rak zawh ve ti an si. August 24 ni ah hin UN nih lam zawh ruang i an tleih mi vial te cu thlah hna ding in ralkap cozah cu afial hna. Ni 27 ni ah Pegu khua ah san dah an rak piah ve. August 28 ni ah sandah piah ding ah itel cio ding ti mi bia a vung leng ngai. Cu kawng he pehtlai in email ah ca pakhat hnih a rak lut. Chun hnu pakhat hrawng ah Hledah ah sadah piah a um ti asi i luk lak ah mitha lo nih an thio cawlh hna ti a si. Minung 8 an tleih hna. Nu raltha pakhat tiah mipi nih theih cio mi Su Su New cu mitha lo pawl nih tha lo in an tleih lio ah aiteng ti asi. Anih hi lung zawtnak angeimi a si ti asi. Sikhan ah an kal pi i a luat.

Phungki pawl sandah piah hram an thawk
Phungki pawl zong sandah an piah cang ti a si. Rakhine ram khuapi Sittwe ah phungki 200 hrawng nih lam an zawh ti a si. Mah hi ni hrawng ah hin Rangon zong ah Phungki pawl nih sandah an piah lai ti mi thawng pang a um pah. August 29 ni ah hin thil mak ngai mi pakhat a um. Kawlram a cozah nih an tuah mi internet website asi mi Bagan Net ah hin Jimy Care nih kawlram cozah kawng a chim mi le Aung San Sukyi thlah ding tiah a chim mi an vun telh chih. August ni 30 ni ah cun Rampumpi sandah piahnak committe nih ca an chuah mi hna internet ah aa zamh ngai. Ni 30 chun ah Shwedagon pagoda ah hin i tawn cio i sandah piah ding ti mi sawmnak ca hna ahung chuak. Zan lei sang ah cu ka hmun ah kan va kal nain, ralkap le mithalo hna tlawmpal lawng an rak um.

Yangon ah a um mi phungki pawl cu ralkap nih ralrainnak an pek hna.
September ni 3 ah hin ralkap cozah phung hram Roapmap cu kan lim cang tiah thawng an thanh. Rakhine ram ah hin tlang val pahnih lawng in anduhlonak ca sign board in an i tleih i lam an zawh i tlawm pal ah an tleih hna ti a si. Septermber ni 4 ni ah cun Rakhine ram tho tho Taung kuk khua ah phung ki le mibu athawng in sandah an piah ti a si. Sptember 5 ni ah hin Bokalay khua ah sandah an piah. Pakhukku khua ah phung ki 500 hrawng sandah an piah. Mah hi Pakhukku khua san dah piah hi September buainak caah abiapi ngai mi thilcang pakhat a si. Sandah a piah mi phungki hna cu ralkap nih meithla in an chuah hnawh hna, lam an kham hna i an vuak hna. An zamnak ah an dawi hna i zun put chung tiang ah an luh hnawh hna i an velh hna ti asi. Phungki pakhat an tleih I electric tung ah an hren. Cun, mitha lo an hlan mi pa pakhat nih thingtan in a tuk ti a si. Meithal zawng an puah ti a si. Cun phungki an tleih mi hna hi an phungki thuam cu an phawih ter hna i minung sawh sawh angki an hruk ter hna hnu ah lockup ah an chiah hna ti a si. Mah hi tin an tuah to mi nih hin Kawlram chung phungki vial te an thinlung arunh ngai dih hna. Mah caah cun, phungki pawl nih, “Ralkap cozah nih kan palh ko ti in ngeih thiam rak kan hal hna seh” tiah an chim. September ni 7 ah hin Pekhuku khua i a um mi phung ki in cu an hrawh piak hna. September ni14 zan thawk in Yangon khua zawng ah security fak deuh ngai in an lak. Zan 10 hnu paoh ah lan sung kip ah sentari an cawng. Taxi paoh paoh an kham i, an min an kalnak ding an hal hna.

Yangon khuapi ah Phungki pawl lam zawh an i thawk
September 18 ni ah hin Yangon ah phungki pawl lam an zawh 500 hrawng an si, Sittwe ah 300, Pegu ah 700 hrawng cun Kyaukpadong ah 100 hrawng cun Aunglan ah 90 hrawng tin phungki pawl cu lam an rak zawh cio hna. Yangon ah cun, Shwedagon pura ni chuah lei in an i thawk i phungki aalan cu hmaicem a kal mi nih aa tleih i lam an zawh mi asi. Mah hi ni ah hin Yangon ah cun ruah a sur pah rih. Sittwe khua ah cun ralkap nih an thio zawk zawk hna ti a si. Cutin phungki thio ding ah cun ralkap nih hin mithtlitak bomb an hman. Mah hi ni i a zan ah thawngpang a leng mi cu, phungki pawl kap ah ralkap mitha lo pawl nih an zulh hna ti mi bia a si. Cu bia ruang ah cun phungki pawng ah lam a kal mi pawl hna cheukhat i an mah le an mah an rak i phuhrung ngai. September 19 ni hi ruah lo piin Phungki pawl cu Tamuay Bazar lei kap in Yuzanah Plaza lei panh diah mah in an ra. Minung a thawng in an rak zulh cang hna. Ruah hmai cu a tla pah peng rih. Catialtu zawng rua lukhuh aa lak zau ve i phungki cu a zulh cawlh ve hna. Daidep te in kal a si. Mingalar bazar hmaiah phungki athawng in a si mi hna cu an dir hna i thlacamnak bia an chim. Micheukhat cu bicycle in a zulh na a ke in a kal na an si. Micheu nih phungki pawl cu tikik an rak pek hna. Phungki 700 hrawng in an ithawk i phungki tlawm te te in an I chap i athawng reng lo ah aa chuah. Cun, Yangon khuachug sule lei ah kan kal hna i sule vun phanh ah khin cun phungki he minung thawng 5 hrawng cu kan si. Sule pura ah phungki cheukhat an kai I thlacamnak an ngeih khawh in thawng thanhnak an ngei chih. Cu cu September 23, 24, 25 ni tiang sandah piah zulh peng ding ti a si. Phungki pawl nih an thlacamnak hna cu Nichuah, nitlak, chaklei, thlanglei a um mi thlinung vial te dam te, daite le him te in um ko hna seh” ti a si. Cun mi thinlung a runh ngai mi biazai pakhat an chim mi a um rih.
_ Minung cio cio i hremnak um hlah seh
_ Minung cio cio i thahnak um hlah seh
_ Dawtnak thazang nih vawlei cu tei seh law, deihnak tlung ko seh
ti in chim a si.

Mah hi ni ah hin, thilman thumh ding le ramkhelrian kawng ah thawng atla mi hna luatnak hmuh ding timi kawng zei hmanh au chihmi a um rih lo. Kawlram chung mipi vial te cu daite in an um thiam cio ti hna lo. An thinlung ah aa uam tuk cang mi an inn tuarnak hna kha langhter an duh cio nak a sau tuk cang. A ho fial lo tein, ralkap uknak a thatlo ning kha zalam zawh in langhter an duh cio. Ruah surlak ah heh tiah mibu nih zulh peng a si. Phungki pawl cu tin lam a zawh mi cu siang inn a kai lio mi siang hngak chia nu te hna nih kutka ah an rak mang i an kut an i sih i phungki cu an rak biak hna. Cun micheu cu lamkam ah an kedenh an i phawih i an mithli he arak bia na zawng an rak um ve.

Aung San Sukyi mithli
September 22 ni ah hin, Myenigone inn chun hnu similam pahnih le cheu hrawng ah, phungki thawngkhat hrawng7 cu ruah a sur cuah mah ko nain, lam an vun zawh thluah mah. Luklak lo ah minung athawng deng ve nih kan zulh cawlh hna. Hledan unction khin Yangon University kutka hmai lei ah kal a si i, cu ka ah cun Phungki pawl cu an dir i minute 10 hrawng thlacamnak an ngei. Cun, US embassy athar an saknak Tekato Yeiktar Lan lei ah kal asi than i, US embassy hmai ah cun minute 10 hrawng dir i thlacam a si than. Thlacam khawh in Aung San Su Gyi inn hmai lei ah kan kal hna. Palek bawi pa 2 le hnu zul pa 5 hrawng nih lam an rak kham. Phungki upa pawl nih an nawl hna i an len chih. Phungki 700 hrawng an lenh khawh ah hin, micheu cu hnu lei ah an i mer i an tli hna. Kabar Aye lam lei in palek le ralkap tank pakhat he an ra ti asi. Sinain, hmai lei ah a um mi pawl cu kan kir lo. Cu ti cun, Aung San Sukyi inn hmai ah kan dir than i thla kan cam hna. Kan pi cu ahung chuak i atap. Ruah ti he amit thli he a biang no cung ah aluang. Angki a eng mi aa hruk i, a kut aa sih i phungki pawl cu upat a pek ve hna. A mithli tlak a hmu mi mipi hna cu kan thinlung akek kuai ve i, a mitthli tla mi zawng an um len hna. Mah hi lio ah hin, sianghngakchia upa cheukhat nih “Aung San Su Kyi...Kyan Mar Bar Se..” ti mi a vun au. “Aung San Sukyi” a vun ti ah “Kyanmar Bar Se...Chan Tar Bar Se” tiah mipi tampi nih kan leh rulh ve. Palik le ralkap pawl cu kan pawng ah an i zel ko hna. Meithal tha tha he an um. Nain, tleih le khih aum bak rih lo. Ruah a sur peng rih ko i, cu ti cun Shwegonedine in Sule lei tiang Kabaraye payar lam zawh in a si i, Sule ah in kan tio cio hna.8 Sept 22 ni ah hin Phungki 1700 hrawng mandalay Masoyieng in phungki siang inn in an i thawh ve ti asi. Mah hi ni ah hin, Mandalay lawng si lo in Kawlram khua dang dang kip zawng ah Phungki le minung tampi lam an zawh cio ve hna.




Minung thawng tampi in
zalam zawhnak
September 23, 24, 25 ni hna ah hin, Yangon khua chung le Kawlram hmun kenkip ah minung a thawngza le phungki pawl zalam an zawh ni a si. Kawlram um minung vial te nih democracy kan duhnak, retheih le sifah kan celh lo ning le Ralkap uknak kan duhlo ning kha zalam zawh le slogan au bu in langhter lio caan a si. Cheukhat nih cun 8888 lio a lo an ti. September 24 ni thilsicanning hna cu catialtu email arak kuat mi atang lei bang in zoh than khawh a si.

Ni hin September 24, 2007, ah Ragoon khuapi ah phungki le miphi ting khat in ting hnih karlak nih
duhlonak an langhter. Chun suimilam 12:00 ah Myenigone le Shwegonedine karlak NLD zung hmai in
van i thawk a si. Mipi hi phungki nak tamdeuh an si. Phungki pawl cu, panga panga in an kal. Mipi nih an
keh vawrh ah, an kut ai sih bu in a zul mi an um. Cun keh he vawrh he tiin mipi tam pinih zulh a si. Zei
maw caan te te ah, "Doh ayi....Doh ayi........" ti zawng in an au pah thluah mah ko hna. Cun mipi tam deuh
nih lamkam in an kut an bengh thluah mah. Ni hin cu nidang he lo lo in, hman thlak thluah mah khawh a
si. Video camera zawng thlak thluah mah a si ko. Phunki pawl cu daiziar in an kal lo, an ka in thlacamnak
an chim thluah mah cun, "mi ciocio i hremnak, umhlah seh," tizawng in an au. Myenigone in,
Kyihmyindine lei cun, Bayihnaung lam tluang pi van zulh thluah mah a si i, Hledan phak lai, hlan lio,
Awaypay thing in hledan lei ah kai a si. Hledan van phanh ah hin, mipi hi an tam deuh chin chin. Lam
hmanh ttha tthi ai kal thiam lo. Hledan in, kan Pi inn lei i mer dawh kan lawh ter ngai nain. Pyay lam pi in
kai thluah mah than asi. Mawtaw zawng an diar dih. Hledan van lawnh khin, "Reduce all prices" ti mi le "
National Reconciliation" ti mi ca tar mi an van put chih rih. Nu phungki zawng an van i tel. Lamkam in, ti
a pe mi an um leng mang hna. Pyay lam tluan pi cun, chak lei ah kai thluah mah a si i, Junction 8 phak lai
ralkap sakhan kutka hmai ah tlam pal i dinh a si. Cun, 8 mile in cun, Kabar Aye lam tlaun pi lei ah i mer
than asi. Mah ah cun, ruah a van sur ngai. 8 mile phak hlan khin, hnu lei hei zoh ah, mit adongh tiang mipi
le phung ki an khat ko. Bus cung aummi mipi zawng an um sawh lo, an kut an beng, an kut an zo i, tha an
van pek ve hna. Kabar Aye Pagoda phanh cun, pura cung ah kai asi i, mah ka cun, mipi tam pi cu kir a si.
Kir lei ah, phungki zakhat hrawng bukhat in a rat thluah mah khi hmuh asi rih. Cun, Kan Pi inn lei kal nak
lam ka ah, Palik pawl tam nawn, nih sentari an cawngh cun, mei that maw taw zawng pa khat hnih a dir
rih. Ni hin, cawlcanghnak, ka thieh tawk, kei mah pumpak in ka hmuhtawk ka van thanh a si. Hi
cawlcanghnak hi Kawlmipi ca lawng ah a si lai lo, cun Budhist pawl ca lawng zawng ah a si lo ti hi, a
hmun le hma aah a hmu mi ai tel mi dihlak nan hal hna ah cun, an nin chimh dih ko hna lai tiah ka ruah.
Democracy ram tak van si sehlaw, Budhist ram tiah, biaknak pakhat lawng in, ser khawh phung a um lai
loh tiah kei mah ka hmuhning ka van chap.”9
Mah hi ni ah hin Kalay University ah Chin sianghleirun sianghngakchia pawl zawng heh tiah phungki he an duhlonak an rak langhter ve.10 Zalam an rak zawh i daiziar in an rak um lo. Miphun caah tuanvo nganpi an liang cung ah ahung tla mi kha hrial lo in, an nunnak thap bak in an tuan vo cu an tuan. September 25 ni hi aro pui ngai ngai mi ni a si. Mah hi ni ah hin, Chin mino pawl, University sianghngakchia pawl le NLD upa hna he Yangon NLD zung hmai ah i hngah hmasa a si i, mah khawh cun khuachung lei ah lenh a si. Mah hi kawng hi catialtu nih mah hi ni atawn mi email a kuat mi ah fiang in a lang.

“Tu Chun, September 25, 2007, Rangoon thawng pang cu a tawinak in ka van ttial than lai.(Chinland Guardian ah tam
ngai nan rel cang men lai)Chun suimilam pakhat hrawng in Shwedagon Pura nichuah lei kutka in phungki le mipi cu kan i
thawh. Nihin cu, Laimino cheukhat kan i tawng hna i, kan kal tti hna. Kan i tawnnak ah hin, Zomi National Congress hotu
Pu Cin Siang Thang le a hawi le zawng an ra ve. .......Lam tlawm pal kan kal ah, Phungki cheukhat cu keden an i denh lo
caah, an ke aa khawng mi le a durh mi an um len. Sianghngakchia upa pawl cheukhat nih phungki pawl cu an thlawp bul hna....... Thinphannak a um mi a ruang cu, tuzing ah khan Kawl cozah chuah mi News paper in siseh, FM radio in
siseh, .....a tu lio cawlcanghnak a tuah mi hna, phungki pawl he ai tel mi paoh, upadi ning in, a zizut ding ti a si. Mah cu nih cun, mipi cheukhat thin a runh ter chin. I A zual hmanh kan zual chin chin rua ka ti...Sule Pura kan van phanh khin, kan i din i, phungki upa pahnih nih biachimnak an ngei. Tlawm pal ah cun, NLD aalan an van tlih pi thluah mah ah khin, mipi kut bengh thawng cu, meithal kuan rual thawng bang a thang ko. NLD upa pakhat le sianghngakchia upa pakhat nih biachim nak an ngei. NLD upa nih a chim mi cu kan theih khawh tawk in......."Thla ni 27 ni ah, biaruah ceihhmainak na kan tuah piak lai, na kan tuah piak lo ah cun, hinak kan zual chin lai" a ti..Cun, SIanghngakchia upa nih..."Sianghngakchia hi kawlram taun bia sersiamnak ah ttuan vo a la peng ve mi kan si i, kan ttang chin hna lai....." a ti. Mah khawh cun, Mahahbandohlah Road in Thein Phyu Road ah cun, Thein Phyo Road kan kal lio i mipi kan tam ning hi rel cawk a si ti lo. Ruahdomh in, ting hnih cu kan reng lai lo dah ka ti. Thein Phyo Road in Mingalar Market lei ah kan kai i, cun, Kandawgyi lei ah kai than a si. Mah ka ah cun, zanlei suimilam pali, a si cang caah, kan mak. A kal mi cu, Shwedagon lei ah an kal.”11

Pu Cin Siang Thang hi athaizing khua dei maw dei lo tiah a in ah an luh hnawh i an tleih. Cum pu
Thang Kho Thang zawng an tleih chih cawlh ve. September 26 ni hi Kawlralkap nih mipi le phungki cu meithal in an kah hna caah minung nunnak tiang a liam i, micheu hma an pu hna. Mah hi ni kan tawn mi thil hna kawng hi catialtu nih Laiforum ah a rak kuat mi chung ah


6
fiang te in rel khawh a si. Mah hi ni ah hin, phungki pawl cu Shwedegon pura campus chung ah an thah hna caah,
mipi thing lung a runh tuk hring hran i, mah hi ni hi, “Bloody Holidy” Tue Sun Taw Upoh Neh tiah an auh.
“Hawile kawm U le nau hna, Nihin, September 26, 2007 Wednesday, Chun, 12 ah shwedagon nichuah lei
kutka ah ka phanh bak hin, palik pawl mawtaw an tum bak a si. A rau lo, "Phung Phung Pung !! tiah tanbo
in cheik thawng kan theih thluah mah, mi pi ka van keu hna i ka van bih, mipi cheu khat cu, hnu ah an
zam. Mipi he phung ki he mawtaw chung ah heh tiah an khumh hna, cun phung ki pa hmaikal aalan atlai
mi pa cu, teng lak an cheih. Cun, mawtaw ah an khumh beh. Culio ah cun, Pura cung ah mipi le phungki
cei an um rih. kut ka an khar khumh hna. A tu ca ka ttial lio tiang hi an thlah rih hna lo. Tlawm pal cu kan
van dai, sianghngak chia cheu khat cu an hmai a phin bu in hnu ah an van kir. NLD upa pakhat an van i
hruai chih. Nu ho cheu khat cu an tap. 'Kan Pathian, an kan vuak piak an ti" An lung a suk tuk. Kan dai lai
lo an ti len. Tlawmpal kan daideuh ah US embassy mawtaw a nak mi pakhat a van ra i, mipi nih kan kenh
cawlh hna. A tu nai an velhnak hmuh lei ah an kal. Mah ka ah cun, mittha lo pawl le, palik pawl nih, mah
mawtaw cu, heh tiah, an tuk,,,"Phung Phung!! tiah. Tlawm pal ah, bomh an van puah, bawm an puah lio ah
hin, mei thal automatic thawng ka theih chih. Mipi cu meithal in an kan kap lem lo.Bawm an puah mi cu,
mei khu chuak thluah mah. Mei khu lak ah cun, palek ni a rannak in, thirhrihling an zam i, lam an kham
cawlh. Kan mit thli a tla thluah mah, kan hmai hi a thek thluah mah, a che ne ai rel cem lo caah, a dang lei
ah mipi cu kan i phet diam. Mah khawh cun, ALone lei ah, under gyimintaine Road in phungki le mipi
thawng hra hrawng kan kal rih. Kan hnu ah hin, ralkap sawmthum nih maw taw in a akan zulh, Kan dir ah
cun, mawtaw in an ttum ve i an dir ve. Meithal le, tanbo an i ken. A tu ka ttial lio ah hin, mipi le phungki
cu, Sule ah an phan cang lai. Kei a tu ka ttial khawh hin, ka zulh cawlh rih hna lai. Tlawm pal ah internet
an phih sual ai lai tiah, ka phak nak cyber cafe in ka rak ttial. Sule thawng pang cu, an ka chimh chin nak
ah, minung tlawm pal an hliam hna ti a si. Ralkap mawtaw pahra hrawng a um ti a si. Phungki pawl cu ral
ttha tak in hmai ah an kal thluah mah rih ko. Rangooh ahcun, zan 9:00 pm hnu zing 5:00 am tiang aleng
chuah bak lo ding ati a si. Cun mi pi panganak tam na kal lai lo ti asi. Cun, mi buaibai ding ah fawrhnak
nan tuah lailo ti a si. U padi thar an ser i, mah nawl a buar mi hna cu, act 144 in azizut a si lai ti a si. Cun,
mah nawlbia cu ni sawmruk chung caah an chuah mi asi.”
Mah hi ni ah hin Chin mino hna zawng tam nawm te an duhlonak an rak langhter ve hna. Mino tampi
le nungak, upa hna cu ni 25 zan 26 le 27-28 ni hna ah hin an inn ah siseh, Phungki pawl cu phungki
saing inn ah siseh zantim ah an luh hnawh hna i ttha lo te in an tleih han caah, thawng innn chung ah an
chiah mi hna hi minung a thawng thawng in an si hna i, micheu cu bia an halnak hna ah an thi beh ti
asi. Mi tampi cu phaisa ting 4 -5 in an chung le nih an tlenh zawk zawk hna i, tlenh khawh lo mi cu
thawng inn lian mi ah an kuat hna ti a si. Pinhiero nih cun minung 31 an thi i 4000 an tleih hna a ti. Un
nih hi kawng report apeknak ah minung 4000 hrawng an tleih hna ti in a chim.12Cu zalam zawhnak ah
aa tel ve mi Palek nih a hmai phing viar in an rak tuk mi nih Laiforum ah hi tihin a rak tial;
“Dear Lai Forum Careltu Hna, Ni hin, September 26, Rangoon ah a cangmi thil cu ka hawipa Peter Biak
Lian Sang a si ah, Internet news chung zong in nan rak rel cio cang hna lai.Ni zaan zong, muilai ah ka tin i
ka ba tuk ve. Cu caah ca ka van tial manh ti lo. Nizan thawngpang cu a hnu ah document caah ka van peh
mi a um te lai i, a huammi nih rak rel te uh! Tuchun ah kan mah lei group phanhnak hmunhma hna ah a
cangmi tlawmpal ka van tial ve. Zing ka 11:30 ah Shwedagon pura ah palik pawlnih phungki 50 renglo le
mipi 40 hrawng an vuak pin hna hleiah an thleih hna. Cun mawtaw pali in an kalpi hna ti a si. Pura kutka
zong an ong ngam tilo i, group a dang dang in i ton a hauh caah, chun 12 hrawng ah program dang an suai
i, group hmun thum hrawng in phungki nih an then. Kei cu, phungki 70,000 hrawng ai telmi, nizan ka
zulh thingmi hna group cheu ka zul ve hna..... Cunak cun, phunki pawl zong an umnak tiang ka thlah kho
ti hna lo. Ka hawi le an tleihmi hna kong ka ruah ah, ka thin a fak tuk! Mino kan au mi pakhat cu, "
Bokyok Aung San cawnpiakmi raltukthiamnak hi, phungki, mipi thahnak caah a si lo," ti hi a si.....”13

September 27 ni ah hin Japan hmanthla tupa Kenji Nagai timi meithal in a thih tiang hmuah chih in an kah i mah hi ni ah hin, minung tampi antleih hlei ah minung theihkhawh mi 9 an thi.14 Mah ni hi chun he zan he ralkap cu Yangon khuachung ah an vak i, uico hmanh a leng ah a chuak ngam lo. Mah hi ni Septermber 27, 2007 ni ah hin thil acang mi hi tih a nung ngai te. Mi thinlung a runh tuk. Minung thinglung akeng lomi Kawlral kap hna cu hriamnam lo in cutin thla a cam i lam a zawh mi hna cu, ralbang le saram kah bang an kah ko hna i, an ruak cu lam kam ah hlawmtu an thaisung hno nu sin hmanh ah tian bia phai ta manh ti lo in ram le miphun caah, democracy le minung nuhrin covo caah, an nunnak sung cu an pek. Ni 26 hnu ah hin, zalam zawh mi mipi le sianghngakchia, phungki hna hi hruaitu tak tak um tuk ti lo in, mah le siaremnak cio in Yangon khua chung ah adang dang cio in rak vah cio a si. Cu lio ah Yangon khualai ah thil a cang mi cu ti hin kan hmuh kawh;
“Dear Careltu Hna, Nihin cu, chunhnu nazi pa 2 pm a tlinlai teah, ralkap pawl mawtaw pa hra hrawng an
ra i, Sule Pagoda lam le Anawratha lam ai tonnak ah sandah a piahmi mipi 80,000 hrawng le phungki 20
tluk cu, an kan zuan hnawh hna i, meithal he tanbo he an kan tuk. Mityi bung an khaui colh. Ramdang
hman thlatu pa pakhat cu, lam cung ah a ruak in ai khang ko. Tlawm pal ah ralkap pawlnih an fim. A thi
ko lai ti ka zumh. Cun, sianghnakchia pakhat a tang ah thilak in an kah. Mitam pi an kan vuak. Kei zong
ralkap pahnih nih an ka tleih i, ka mitlang tang ah an fung in an ka tuk i, ka lung a mit. Van that ah, ka
hawi le nih lung in an van cheh hna i, an i kham kar ah ka zam manh. Minung tampi an tleih hna.Tlawmpal
ah mawtaw local bus No. 105 pa li an ra i, minung 100 reng lo an kal pi hna. Phungki pa thum thrawng
lawng ka hmuh hna. Pi tar pa khat ai tel. Mawtaw hmanh a kai kho loh. An cawi chom. Tleihmi ah nunau
deuh thiamthiam a tam u an si hoi.”15

September 28 ni ah hin cun, chun hnu suimilam 1 hrawng ah hin Sule ah minung mah rat in rat cio a si i. Ralkap le palek hi a ken kip lo ah lam an kham dih i, lam kam a kal sawh sawh mi zawng an tleih duh mi paoh tlieh thluah mah a si. Phungki mui hmuh tuk a si ti lo. Mipi lawng te hruaitu ngei lo in i pung lulh asi. Pansodan junction pa hnih, Anawratha lan le Sule payalan juntion pahnih, hna ah hin minung cu i bu lulh a si i, phung ki pakhat hnih an rak chuak kho. Mipi lak ah hin cheukhat cu zuri aukhuang zawng an rak um len ve. Mipi nih kut bengh thluah mah i..eee.. tiah vun au khi a tam. Cun, Kabarmagye zawng sak pah a si. cu hlei ah phungki pawl nih rak au pi mi slogan cheukhat hna au chih a si. Mibu lak ah cun, hruaitu ngai tak tak si lo nain, sianghngakchia upa cheukhat an um. Cu hna nih cun mibu cu asi khawh chung in aning cang te in um khawh ding ah an tawlrel hna. Chun hnu khawh hin, ralkap nih loudspeaker in “nan inn cio ah tiin dih uh” tiah an vun au. Mipi cu zei poi lo in um a si. Tlawmpal ah ralkap nih mipi cu an vun nam hna. Kap hnih ceh in mipi cu an vun ceh hna i, an tleih khawh mi paoh cu mawtaw chung ah khumh thluah mah a si.

Zanlei 2 hrawng ah cun, meithal thawng pang hi kan theih pah thluah mah. Cun, Tamwe lei ah hin, siang hngakchia pawl mino te te cu zan lei sang 4 hrawng ah ralkap nih an rak kah hna i minung cheukhat an thi. Tamuew High School no. 4 pawng ah a si. Mah hi ni zanlei ah hin Ralkap cozah nih Kawlram chung vial te internet an phih dih cikcek. Cu caah cun, vawlei cung media ah hmanthlak le video clip hna a pha kho mi a tlawm ngai te. Cheukhat minthang ngai mi News hna hmanh nih an tial awk ding thil a um tuk ti lo. Chin nutung Khrihfa pawl zawng Hakha khua pi ah thlacamnak an ngei, kawlram a that ding ah le aa thlennak ding ah Pathian sin ah thlaza camnak in an rak tang ve.September 29 ni ah hin, minung an tlawm chin thluah mah hna, zei ca tiah cun, minung an zumh tuk lo mi paoh paoh kha zan ah heh tiah an inn ah an luh hnawh hna i an tlieh hna. Ni 29 ni ah hin Ibrahim Kambari arat ding asi caah ralkap cu Rangoon khua chung ah a lethnih in an um. An hran ning azual chin chin. Kambari cu arak phan nain, mipi abu in lamzawhnak le ibutnak cu hmun khat hnih tak tak lawng ah Sianghngakchia pawl hruainak in a um.16

Cu ticun, Kawlram pi aa thleng cang hnga maw tiah i ruah cuah mah lio mi September buainak cu
uknak duh ah amawlh cang mi Kawlralkap hna kut tang ah cun a dai thai. Si hmanhseh, vawlei cung ramkip khua kip ah, Kawlram ralkap duhlonak, mithat hmang ralkap hna dohnak hna cu Kawlram embassy hmai kip ah rak tuah cio a si. Mitthli he lung domh bu in ralkap meithal tang ah cun lukhun than ding mi ni le thla ah a vun i cang than. Mah hitin mipi nih duhlonak langhter mi hi chum bang in a zam sawh sawh i a lo than mi a si lo. Nunnak thap in zalennak le democracy caah hriam lo in dohthlennak tuah mi a si. Democracy, Justice le zalennak caah vawlei ah a tla mi thisen le thlenti hna cu vawlei ahmun chung bia an chim peng rih ko lai. Hi September buainak nih hin vawlei cung ramhna kha Kawlram kawng an vun ruah ter i, mipi tuarnak a fahning kha a hmuh ter hna. Ralkap nih uknak cu mihrut ---- tleih bang an i tleihnak kha a vun langhter chin chin. Biaknak kawng zawng zei a rel kho ti lo mi, an biakmi an pathian a si mi Phungki hmanh zei hual lo in a that mi cozah cu zeitluk hmanh in a hmai ah ‘mask’ i hruk ko hmanh seh. An mui sam tak tak cu mipi le phungki nih fiang viar in an vun langhter.


***********************

1 ........., “Minkonaing le Sianghngakchia upa hna thawng inn in an chuah hna”, Radiao Free Asia, 2007, 01, 11
http://www.rfa.org/burmese/news/student_leaders_released-20070111.html
2 Ibid, http://www.rfa.org/burmese/news/seven_more_protesters_arrested-20070307.html
3 Collection of News Archive from New Era Journal, http://www.khitpyaing.org
4 Ibid, New Era Journal, http://www.khitpyaing.org/archives/1490
6 Ibid, http://www.khitpyaing.org/archives/528
7 R. Hariharan, Col, “Myanmar: Military response to snowballing public protests” Asian Tribune,
http://www.asiantribune.com/index.php?q=node/7533
8 Biak,Peter, e-mail to Laiforum, September 22, 2007.
9 Biak, Peter, “Laiforum, September 24, 2007.
10 ..........., “University students and people join monks in Kalay”, Khonumthung News,
September 24, 2007.http://www.khonumthung.com/kng-news/07-news-archive/sep-07-
news/the-protest-in-northwestern-burma-breaking-news/
11 Biak, Peter, “Rangon thawngpang ahnu bik”, Laiforum, September 25, 2007.
for further reference; Thang, Van Biak, “The Bigest Anti-Junta Protest Continue Amid Warning”,
Chinland Guardian, September 25, 2007, http://www.chinlandguardian.com/index.php/Home/260.
12McCartan, Brain, “Double vision over Myanmar crackdown”, Asia Times Online,
http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IL13Ae01.html
13 C Cung Nung, John, “Rangoon lei Sandah piah apehpar”, Email to Laiforum, September 26, 2007.
14 Mydans, Seth, “More Death in Myanmar, and difiance”, International Herald Tribune:Asia Pasific,
15 C Cung Nung, John, “Sule[Yangon] ah a kan kah”, e-mail to Laiforum, September 27, 2007.
16 Aung, Peter, “UN envoy arrived Yangon”, New Era Journal, September 29, 2007,
http://www.khitpyaing.org/archives/556

Read More
Tawlreltu - on Wednesday, September 23, 2009
0 comments
categories: | | edit post