Cu hlan ah cun Laitlang in zeidah a chuak? tiah biahalnak a um ton tik ah "Ralkap" ti in capo bantuk in rak chim a si ton. Ralkap tlak kha kan pawcawmnak pakhat thiamnak le fimnak hau lem lo in rak kal khawh a si ca ah a si. Ralkap tlak cu tuchan ah cun a rak si ti lo. Kan hnulei Kuala Lumpur concert kan tuah lio ah cantlai nu (annoucer) kan far nu Sui Sui nih "Chin Pine hma baa paw ta le?" Laitlang ah zeidah a chuak tiah biahalnak a vun tuah pah ah khin zapi nih ar nawn khin an um hna i, an i phuhrung pah rua ka ti. A chim mi cu "Zuu" a ti. Ziah tiah cun zuu nih lo an hrawh dih i pamm a tlung. Refugee a ti rua lai tiah an ruah ca ah phuhrung nawn in an um lio ah zuu a vun ti tik ah kan thawpi kan chuah. Phundang in chim ah cun, Laimi tampi Refugees ti in kan chuahtak dih i, zuu nih an kan luhhnawh ko hih. Edith Mirante "Project Maje" nih cun "Rats and Kyats" ti in kan ram mautam kong a tial. Kawl phaisa a man um lo ning "a fawi ning" kha kan ram zuu an tam he tahchunh in a tial mi a si. Kei nih cun "Laimi le refugees" ti in ka ruahnak ka vun chim ve lai.
Laitlang ah siseh, Kawlram ah siseh, USA ah siseh, ramkip ah Laimi in le i pumhnak poh ah refugee kong chimlo ah cun a dih ti lo. Ziahtiah cun, chungkhar pakhat ah refugee um lo chungkhar cu santlailo ah ruah a si cang. Asi zong a si tak tak ko a tu lio kan dir hmun ning in zoh tik ah. Nizan nai te ah a tu Mexico in a lut mi hna ca ah a tuanmi San Antonio(?) lawyer pakhat Mr. John Blerc (?) hi a nupi he ka sin ah zarhkhat tluk an rak kan tlung. Kan sin riantuan mi Amy Alexander Cer Chin he kum 3 renglo riantuan ti an si ca ah Chiang Mai ah kan sin te ah an rak kan panh. Chunzan in Laimi kong cu a ka hal. Mifim a si i, tha te in kan kong a hlat. A um chung ah kawlholh a cawn. Rawl chuan a cawn fawn (rawlchuan hi ka zuam phun pakhat a si ee a ka ti) A thil kherhlai mi te te ka zoh tik ah ralrin a hau ti kha ka theih ca ah, biachim ka ralring. Pumpak pakhat hnu pakhat an min a ka hal. Pumpak kong a ka hal poh ah kabia ka let. Kan theih mi hna tampi zong theilo bantuk in ka um i, kan ram a si ning le a har ning tu kha a hnabeng khat in ka rawnh i, a hnu ah cun a kan zangfak ngai ngai. Can nih ka pe seh law, refugee camps zong kalpi ka duh na in, ka ngei kho ti lo. Ram tampi hin lawyers hna nih hin nan kong teikhawhnak ah an kan chonh leng mang. Biachim a har ngai tawn. UNHCR an si ah pumpak kong ah biahalnak a um ko tik ah hin a har khun theu. Ziah tiah cun, thilsining lo deuh in kan bia, kan tuanbia hna kan tawn ca ah a si ko. Thilsilo chim hi a fawi lo cu mu! Nan nih nan i palh ah cun pakhat palh a si lai i, kan nih nih biachim kan palh ah cun kan zapi ca ah thilhar asi kho. Thil a si lo ning in akal cuahmah ko tik ah zeimawcan ah cun kan ning a tii. Ka tuk hna a sum fiang te in chim ko ah cun mu.
Cu ca ah cun, nizan nai Lai Forum ah nan ceihmi hna hi ralring deuh le fimkhur deuh in biachim a hau ko. CRC si hna seh, ACR si hna seh, pumpak in tlamtlin lo nak te te a um ko lai. Sihmanhsehlaw, hi hna hi a si khawh chung in i bochan ko hna uh. An palh mi le an tlinlonak a um ah cun tha te in chim hna uh. UNHCR nih an mah buu 2 lawng lawng he community rian kan tuan lai an ti mi a si. Cun, an chim bantuk in dawtzia thiam ve le upat zia thiam ve zong hi a herh.
Kan hnu lei khual ka tlawn lai te ah Ranong (Thailand) in an ka auh i, Laimi 80 renglo thong an tla i, nu le upa cu thong ah an chiah hna i, hngakchia kha hmundang ah an chiah hna. An chawn kho ti hna lo i, an vansan ah an kan auh a si. Hngakchia pakhat cu ka chonh i, kum 11 ka si Haka khua in kan si i, u nau 4 kan si a ti. Kan nu le kan pa cu Malay ah an um ee a ti. Biatak te in hlat an duh mi cu "Human Traficking" kong a si. A tu zong BKK ah nu lawng te 7 tluk thong ah an um ko tiah nizan email an ka kuat. Human Traficking kong thiam si dawh a si. Holhlet kan kawl piak cuahmah hna an ti. Refugee cu Laimi he then awk tha a si ti lo ca ah hi kong ah minta "actors" hna kan zoh tuah lai.
1. Rangoon maw, ramri ah maw, Puaisa hna hi refugee kong ah actors nan si. Singapore ka hawi nu nih cun Lai miphun ca ah riantuantu HERO pakhat ah a chiah hna. Kei nih cun cu ti cun ka ruat rih lem lo. Zeipoh a si ah, Laimi Malay an phak khawhnak ah step 1 ah tuanvo a la mi nan si. Hi kong ah biachim ka duh mi cu: Refugee a sawk mi hna nih an chungkhar auhnak kong ah Malaysia kalter hi rak forh hrim hrim hna sawh hlah uh. An nu maw an pa maw va kal hna seh law, ramdang an phak hnu ah auh than nak kha a tluang bik mi a si. Chungkhorkhar in nan i bungh dih theu mi hi a dik lo. Note: A tu ah nifatin BKK in Family Re-Union le nupi thitnak kong ah Pu Kenneth Biak Cin nih a tawlrel piak hna i tluang te in chungkhar sin ah mi tam tuk an phan cang. Lam tluang a si i, a tha fawn i thil sining a si fawn. Keimah zong voi 3 tluk an nupi thit sa ka zawh cang hna. Micheu cu an kal dih cang.
2. Hi kong ah a pahnihnak actors hna cu CRC le ACR an si. Hi hna riantuannak hi limited capacity a si ko na in, zeimawzat cu refugees hna nih UN nan sawknak ah siseh, tlaih le khih ah siseh, Embassies kal le um le cun advocacy zong a si ve. Information Centres an si i, thilsining biafiang hi an mah chim mi hi reliable "a hman bik lai" a si. Mi nih an chim mi cung ah nan nunnak tiang va dir ter sawh hlah uh. CRC le ACR nih an in chimh mi hna hi UNHCR hmurka a si ton. Cu ca ah cun, CRC le ACR nih mipi cung ah felte in le zumhawk tlak te in riantuan a hau ve. Nan theih ban tuk in Puaisa sin ah cu zat khazat an ti hnu ah cun, in le lo zuar tiang hmanh in nan pek hna ah cun CRC an si ah ACR nih an ti mi tlawmte tel kha cu siang te in bawm ve hna uh. Phaisa lo in zeirian hmanh tuan khawh a si lo. Nan tuanbia kong hrim hrim nan tial tik ah siseh, Embassies le UNHCR nan kal hlan ah an mah he ruahnak nan i cheuh kha a biapi ko. Thilkalumtu ning fiang te in an in chimh hna lai.
3. Main actors (nawlngeitu bik) cu UNHCR an si ko. UNHCR kong hi fiang deuh in chim a hau cang. Minung 30,000 renglo nih nan va chim mi tuanbia vialte khi zohtik ah zumhawktlaklo le thilsining a si lo deuh a tam ko. Sihmanhsehlaw, kan ram thatlo nih a tituk ve ca ah, zeimaw can ah cun an hna an i cheh ve ko i, nan bia le hla cung te khan nan kong kha ceih a si. Na chim ning te khan na kong kha ceih a si i, holh let tu le CRC le ACR zeihmanh an i tel lo. Bawmhkhawh cu a si ton theu na in, na chim lo mi kha a si lo ning in an chim hrim hrim lai lo. A chimawk na theih lo mi kha an mah nih an in tawn piak lai lo. An tuah a si ah cun phung an buar khah a mah ca ah a hnu ah thilthalo a si te lai.
Embassies hna hi cu ramdang nan va kal khawhnak ding ah an ram cozah nih lak ding a ti zat a la tu an si. UNHCR hmuh poh in ramdang kal a si lo ti zong kha philh lo ding. UNHCR refugee belte hmuh a hau hmasa. Cun, UNHCR nih cu ram ah kha ram ah kal seh ti kha nawl an khiah deuh.USA nih a tu lio cu a tam bik an lak lio a si i, US kal hna cu Laimi ca ah zarhkhat 30 tluk a tom tom in kan kal ko hna hih u le nau hna. "It's a miracle".
Cu ah cun, refugee in ramdang kalnak ah cathiam sizong a hau lo. Mirang holh thiam zong a hau lo. Muidawh le pumrua tha si zong a herh lo. (Kawlralkap tlak hmanh ah pumrua cuzat a rit lai a tung cuzat a sang lai ti a um rih). Na kong, na si ning nangmah nih naa chim mi cung ah na kong ceih a si kha na theih zungzal a hau. Damlo hna an X ray va cawk riangmang in UNHCR hna va sawk an ti mi kha cu a luan tuk cang u le nau hna. Zeizong te hi zohdawh tawk a um nan ti ve cio ko lo maw?
Adonghnak ah, a tu lio hi kan ca ah velngeihcan a si ko. Zeibantuk in dah hmailei kan lam a si lai kan chim kho lo. A ruang hna cu: Kawl cozah election nih hin bia a hun chim te lai. US cozah cung ah thlennak a um lai tik ah a tu ban tuk hin kan cung ah cozah thar nih ruahnak hna an ngei te hnga maw? Cun, abiapi bik cu zumhloawk ding in kan bia le kan hla hna cu a rak si tik ah zeitipoh in thil a si kho. UNHCR Delhi ah cun kumkhat le a cheu tluk refugee na sawk ni thawk in interview phit tiang hngah a hau cang. Cu ah cun minung 2000 ceu lawng an si rih. Malaysia ah cun 30,000 tluk a si tik ah lungsau cu a hau ko lai dah! Short cut (PHIATLAN) hi cu a tlawm te.
Ramdang kal cia hna ca ah cun, nan phaknak ramkip ah phakka ti cu a har ko lai. Nan chungkhar auhnak ah, refugee dang dang bawmhnak zong cu a si lai. Saya Lal Pek Lian nih ramdang phaisa kuat mi vialte hi Malaysia kalnak ah hin a tam deuh cu hmanthan a si a ti i, cu cu a dik lai. Kan ram nan cawm ko. Sihmanhsehlaw, chungkhar cingla rualchan pin ah tulio kan rawltam hna harsatnak zong nan rak i khinh chih a hau ko lo maw? Ramdang kal hnu zong ah kan khuasak cu a fawi hlei lo ti ko uh!!!!
Pakhat lepakhat i put thiam hi a herh. I zawruah a herh. Lungsau a hau. Thintawi le lungrang in khua nan khan, bia nan chim, ca nan tial ah cun thilthalo chuah hi a fawi tuk, lung in thiltha chuahpi a fawi lo khah.
0 comments