Chin Youth - Blog

America Ah Kan Tlawng Ve

(Dal khatnak)

Ro Thawng

Khualtlawn hi a zuam ngaimi ka si ve nain ka dirhmun le caan nih a ka pek tawn lo caah tlawn khawh loin ka umnak a sau ngai cang. Pathian lamhruainak thawngin Singapore ah October 2, 1994 Zarhpini ah ka rak phan i tukum 2009 ah cun kum 15 ka um ve cang. Hi kum 15 chungah Laitlang a hnu bik kan va tlawn khawh hi kum 2001 January – February thla chungah a rak si. Tukum in cun kum 8 chung a si cang i tlawn kan duhnak a sau ngai cang. Tukum Khrismas tal cu Laitlang ah kan chungkhar in kan tlawng cang hna lai tiah saduhthah le timhlimhnak kan rak ngei.

Atu lio ka riantuannak hi Far East Organization kampani ah a si i properties development lei shopping mall, condominium, hotel tibantuk caah hmuncawk, innsak, zuar/ hlanh rian a tuanmi kan si. Kan riantuannak ah ruahlopiin tukum chungah nan duhnak ram pakhatkhat paoh khualtlawng i, ABCD timi (Architect, Building, Culture & Dine) ramdang ah an khuasaktintuk ning va hmuh ve dingin khualtlawn an kan fial. Cu thilhmuhtonmi chungin ruahnak thar chuahpi kho ve hna seh tiah an ti i kalumnak le eidin, riahnak tehna zong kampani nih liampiak a si lai ti a si tikah Laitlang lei khualtlawn ding cu kan i let than i phanh bal lonak ramdang tu ah tlawn dingin kan i tim than. Khualtlawn khawhnak ram vialte cu cazin list chung kan zoh tikah US, Canada, Brazil, UK, Germany tehna, Japan, S Korea, Hong Kong, Australia tehna an i tel. Khuazei ram ah dah kan tlawn hnga tiah kan i ruah than tikah US lei hi ram thangcho bik, ram nuam bik le Laimi zong tampi kan um cang caah kan cazin ah pakhatnak ah kan chiah. Visa belte Kawlrammi caah cun hmuh a har lai i hmuh lo sual ahcun Australia lei ah tlawn dingin timhlamhnak kan ngei.

Kan hawile nih cun US ah cun a kih tuk lio, vurtlak lio a si lai i a kik tuk lai caah tlawn a nuam lai lo ti a si i “vurtlak cu pei hmuh kan duh ngai cu!” kan hei ti. Australia cu nikhua a lin tuk lai i umkal chawhvah a nuam fawn lai lo, ti a si. Korea maw, Japan ah maw va tlawng ko uh tiah a kan titu zong an um. ‘Pathian nih kalter a kan duhpiaknak ram ah si ko seh’ kan ti ko.

US Palai zung ah cun visa cu online in kan sawk i Palai zung ah interview tuah dingin appointment ni cu a tuan bik a lawn ni Sep 16 ni ah kal dingin kan i thim. Cu ni ah cun kan nuva cun US Palai zung ah cu zingka ah kan va phan. Kan hmaika ah cun US visa sawktu hna cu pakhat hnu pakhat in mahle tlar nambar zawn cio in interview an halmi le an lehmi vialte i theih khawh dih a si. Kannih cu Pathian sinah thla kan cam; nangmah nawl si ko seh, kan hmuh lo zongah a poi lo, Australia lei zongah kan tlawng ko lai tiah hnangam in kan um ko. Mi cheukhat cu bia an hal hnuah an passport an khirh hna. Kanmah caan a phanh tikah cun nu pakhat nih cun US ah zei nan va ti lai? Tiah a kan hal. “Kan tuannak kampani nih ram dang ah holiday khual nan tlawng kho tiah an kan ti i US ah tlawn dingin kan i thim, cun kan chungkhat, hawikom zong an tampi i tlawn kan duh hna” kan ti. A herh an timi form viate kan tial dih, company letter le bank statement tehna kan pek chih dih hnuah “thawng kan in thanh than te hna lai” tiah a ti i kan passport cu a kan pek than i kan kir ko.

A thaizing ah US Palai zung in ruahlopiin phone an ka chawnh i “tuzan lei ah maw thaizing ah dik nan passport kha rak pu law visa kan in pek hna lai” a ti i Pathian kan thangthat. Cuti cun US lei ah vanlawng tiket booking kan rak tuah ciami cu Dec 11 ni zuang dingin confirm kan tuah colh. Kan tiket cu Tokyo khua Narita ah 4pm ah phanh in a thaizing 11:30am ah Chicago lei zuang ding a si. Tokyo khua chungah zaan khat cu va riah khawh a si caah Japan visa cu kan sawk i US visa ngeihcia a si caah double transit visa an kan pek. US lei um kan unau, hawikom hna sinah thawng kan thanh hna i an rak i ngaih ngai cio hna i kanmah zong nih America ram phanh le chungkhar, unau hawikom tampi hna hmuh le ton lai cu kan i ngaih tuk hringhran ko.

H1N1 Raisi Kan I Chun

A kihnak ram ah khualtlawng ding kan si caah kalinik ah kan kal. Sii phunphun in S$150 man hrawng kan i cawk cia. Cun atulio a chuakmi vok in a chuakmi H1N1 timi tlangrai caah khamnak sii chunh ding a si. Vanthat ah kan tuannak kampani nih chunhman a kan liampiak dih i alak in H1N1 raisi cu a kan chunhter dih. Kawi Siang nu belte cu a leng siikhan kalinik ah aa chun i $28 a dih. Anih hi raisi aa chunhnak ah aa ziak deuh lo i side effect ruangah a tak a lin, a lei ah hma an um. Kan khauruah a har i kalinik ah siibawi a va zohter i tuktak sii cu an rak pek, a dam te ko lai an ti. Ni hra hrawng hnuah anmah tein an dam dih than tak. Kei tu cu zeihmanh a chuak lo.

Khualtlawn Lam Kan Sial

Annual Leave kan ngeihmi chungin khualtlawng ding kan si caah December thla dih hlan tiang lawng caan kan ngei cang. Kum khat ah annual leave hi ni 16 lawng kan ngeih caah Zarhteni le Zarhpini rel chih loin a tuan bikah Dec 11 ni chuah khawh a si i in Dec 31 hlan ah kiar than ding a si. Nikhua caan kan ngeihmi hi a dihlak ah ni 20 hrawng lawng a si caah le khua tampi tlawn kan i timh pah caah US leiin kan unau hna he kan i ceih hna i a tanglei bangin kan tuaktan.

Dec 11 ni Cawnningani: Singapore – Tokyo,

Dec 12 Zarhteni: Tokyo – Chicago

Dec 12 Zarhte zan ah Washington DC

Dec 13 -14 Zarhpini: Washington DC (CBMC)

Dec 15- 16 Cawnnihnih le nithum: New York

Dec 17 Cawnnili: New York – Jackson Ville – Dallas – Tyler (Texas)

Dec 18 Cawnninga ni: Tyler – Shreveport (Louisiana)

Dec 19 Zarhteni : Shreveport – Tyler – Dallas

Dec 20 Zarhpini :- Zarhpini Dallas (CBC)

Dec 21 Cawnnikhatni: Dallas – Indianapolis

Dec 22 Cawnnihnihni: Indianapolis

Dec 23 Cawnnithumni: Indianapolis – Columbus

Dec 24 Cawnnilini: Columbus – Indianapolis

Dec 25 Christmas ni: Indianapolis (ICBC)

Dec 26 Cawnnirukni: Indianapolis

Dec 27 Zarhpini: Indianapolis (ZCC) – Columbus

Dec 28 Cawnnikhatni: Columbus

Dec 29 Cawnnihnihni: Columbus – Chicago- Tokyo

Dec 30, 2009 – January 06, 2010: Tokyo

January 06, 2010: Cawnnithumni: Tokyo - Singapore

Singapore in Kan I Thawh

Thaizing Dec 11, 2009 Cawnninga ni ah Changi airport in zing 8:30am ah All Nippon Airways (ANA) Flight no. NH-11 in Japan ram Tokyo ah zuang ding kan si. Kan inn in zing 6:00am in thawh a hau. Kan thilri cu Laitlang lei tlung laimi bangin a tam. US leiin kan unau hna nih cahmi tete kan phorh pah. 23Kg veve a ritmi thilkuang nganmi pahnih le kutcawimi pahnih (10Kg veve) an si i taxi pahnih in booking kan cah cia hna. Zing 5:00am ah kan tho i kan nu (kawi Siang nu) he cun Leng Kong Tiga inn in 6:00am in kan i thawh i Changi airport ah zing 6:30 ah kan phan. Kan thilri a tam pah caah kanmah nuva pahnih lawng cawithliar dingah cun a har deuh vak caah kan naupa Pu Hrang Uk (Sungsung pa) vanlawngdinhhmun tiang a kan thlah i kan i lawm hringhran. Rian a tuan ni a si ko nain a kan thlah dih hnuah rian ah a lan. Amah um hlah sehlaw kan har ngai hnga.

Kan thilri cu ANA airline ah cun Checkin kan tuah i 7:30am ah gate chungah kan lut hna. Zing suimilam pariat ah ANA vanlawng B767 ah cun kan lut hna i minung cu 200 renglo kan si i thutnak cu kan khat dih ko. December thla cu Singapore ah Sianginn khar lio a si i khualtlawn thla cu a si kaw mitam deuh cu Singaporean an si i Japan le vunrang pawl zong an tam ngai ve.

An i timhcia ning tein 8:30am ah cun “vawleicung ah a tha bik vanlawngdinhnak airport” tiah kum tampi minthatnak a hmu lengmangmi, Singapore cazoh nih an ram caah ramdang in tangka tam bik hmuhnak le Singapore mipi zong nih an i chawr ngaimi Changi vanlawngdinhhmun cun kan zuang i Singapore cu kan minit tlawmpal hrawng kan hmuh hnuah cun kan lonh colh i Malaysia ram Johor Bahru khuapi cung kan phan manh ko.

Vanlawng cungah cun a zuan lioah a pawnghrawng thilumtuning vialte theih khawh dih a si. Vawlei in a san pe 35,000 tibantuk, lenglei thli kih-lum tahnak/ temperature (-50degC), suimilam pakhat ah meng zeizat (450mph tibantuk) in a zuang ti tehna le zeican kan kal cang i zeican dah kan kal rih lai timi thawngthanhnak tling tein graphic in kan hmaika i screen hmete ah an hmuhsak i zoh a nuam ngai. Kan phanh lainak khua Tokyo ah atulio te i khuacaan zong an tial i ruah tlawmpal a sur, kih-lumlei 9degC a si i kan tih pah ngai ko. Cutluk khuakik cu kan phanh lonak a sau pah cang caah kan celh te hnga maw tiah kan ngaihlah pah ngai ko. Vanlawng cungah cun video games phunphun, hla le muvi phunphun zong zoh khawh a si i umharpheng ngai a si. Cun live camera zongin a zuan lioah vanlawng tang i rili le tlang khuate le khuapi vialte ni nikhua that chung cu zoh khawh dih an si i a nuam ngai ko. 1995 January lioah Singapore in Bangkok ah Swiss Airline i DC8 vanlawng nganpi in ka rak zuang bal i atu bantuk tluk cun a rak tling rih lo.

Changi International Airport (Singapore)

Japan ram khualipi Tokyo ah kan phan

Japan ram khualipi Tokyo luhnak pakhat a simi Narita vanlawngdinhhmun ah cun timhtuahcia ning tein zanlei 4pm ah kan tum i kan thilkuang (baggage) cu Chicago flight ah thial/ transfer tuahpiak dingin tuanvo ngeitu nu pakhat sinah kan chimh i a kan tuahpiak hnu 5pm ah midonnak hmun ah kan chuak kho. Narita Vanlawngdinhhmun i midonnak hmun in Rev Joseph Raltong (Esther pa) nih a rak kan don. Esther pa he hin kan i theihnak cu 2006 lio in a si cang. 2006 lioah Malaysia ah an chungkhar in an rak tlawng hna i an kal hlanah Tokyo i Singapore embassy nih visa cu sawk a hau lo tiah an rak ti hna i an an rak sawk chih lo caah Singapore ah an lut kho lo i Malaysia ah direct in an kal tikah kan rak i tong kho hna lo. Cu karlak cu email le phone chung lawngin pehtlaihnak kan rak ngei i mipum in kan i hmuh bal lo tikah kanmah zong nih kan thei/hliah kho ve ti lo. A hmaika in kan rak chuak ko nain a kan thei/hliah ti lo i kan i kawlnak ah minit sawmthum hrawng kan rau. Ka mobile phone hi “international roaming service” ka ngeih caah ka on ko nain “No network found’ a ti i hman khawh a si lo caah kan lungrethei ngai cang. Information counter ah ka va kal i “a kan dongtu i mobile phone nambar ka ngei i zaangfahnak in na kan chawnhpiak kho hnga maw?” tiah bawmh ka hal nain an ka chawnhpiak duh bak lo. Anmah cu telephone an i hunh ko nain “money exchange ah a nawi, coin va thleng law public phone in chawn te ko” tiah an ka ti i coin thlen dingah cun ka va kal. Tangka neknawi ka thleng cang lai ka ti lioah Laiholh in biaruah thawng ka theih i ka kir than. Ka va phanh tikah Esther pa le kawi Siang nu an rak si i “zeitin nan i hmuh?” ka ti tikah kawi Siang nu nih “Laimi a lo ngai i ‘Laimi na si maw’ tiah ka ti i ‘ka si ko’ a ti hnu lawngah kan i thei” a ti i Esther pa nih cun “Taluk nuva ah pei kan ruah ko hna cu! Pu Ro Thawng timi cu mi pumrua thapi, mi nganpi, tar pah nawn a si men lai tiah pei ka kawl len cu!” tiah a ti i kan ni len...

Esther pa nih cun kan nuva caah tlanglawng tiket cu pakhat ah ¥720/- (US$ 8/- tluk) man a kan cawkpiak. Kanmah lei thilman he tuak chun ahcun a tam ngai, Singapore ah cun $2 hrawnglawng a si hnga. An Inn leiah cun kan kal i 6:00pm ah kan phan. An inn phanh hlanah lam dang in a kalmi tlanglawng pakhat kan i thial i cu karlak ah cun thlikik a hran lawng si loin ruah zong a sur chih i a kih ning cu celh bak a si lo. Mah hmanh cu a kihlei tahnak 6degC lawng a si rih. Laitlang hmanh ah mah tluk cun thli kik ka tong bal lo. Esther pa nih cun a lummi cawhnuk dur a kan cawkpiak i kan din hnuah cun kan chung a lum thluahmah i kan khuasih kan in khawh deuh ngai. Tlanglawng kipah thlilumternak aircon (heater) an hman i kan thutnak cu a lum thluahmah. Minung kan hmuhmi vialte angki leng thuah hnih thum cu an i hruk cio dih i a kih an celh cio lo ti a lang. Kan i citmi tlanglawng cu khuachung tianglawng a kalmi a si i a hlunmi a lo ngai. Singapore i MRT timi tlanglawng he cun an i dang ngai. Singapore i MRT cu a let tampi in a tha deuh ngaimi a lo. Japan ram i highway hmanmi Bullet train tu cu kan hmu rih lo i a mak ngai ko lai. An khuachung tlanglawng chungah cun tidin le rawl (changreu) ei khawh a si i Singapore ah cun a ngah lo. Esther pa nih cun “Japan ah cun an i manh lo tuk i tlanglawng cungah hin eidin hi a ngah ko” a ti.

An khua chungah cun lektik hri aa zammi a tam tuk i Singapore ah caansau a um cangmi caah cun mit a tuai ngai i tihnung lei khi a si. Lektik hri a cat sual lai, silole i pah sual ahcun thihloh a fawi tukmi a si. Singapore ah cun lektik hri cu vawlei tangin an kalter dih i hmuh khawh a si lo i hnathiang ngai a si.

Zan ah cun Tokyo khuapi chung kan lenpi hna lai a ti i kan i ngaih tuk ko nain nikhua a chiat tuk caah kan leng kho than ti lo. Kirlei ah ni li nga tluk kan caam than te lai i Fuji tlang hrinhrim kal khawh dingin timhlamhnak kan ngei.

Esther nu le pa chungkhar nih cun zanriah ah Japan rawl an kan dangh i a thaw hringhran. Zantlaipi tiang bia kan i ruah hna. Fanu pathum le fapa pakhat an ngei i an fanu Esther cu Junior High School a kai lio. Japan holh cu Laiholh nakin an thiam deuh. Ca a thiam tuk an ti i hmailei ah mi ah aa chuah te lai. Miphun cawisangtu pakhat a si te lai tiah ruahchannak nganpi a um.

Rev Joseph Raltong he biaruah lio

Rev Joseph Raltong hi Lairam i a khua cu Lungcawipi a si i India ram in Baibal sianginn a dih hnuah Htilin khuapeng ah Missionary rian a rak tuan balmi a si. Japan ram ah Missionary in kum 10 hrawng a um cangmi a si i Kawlrammi Khrihfabu pakhat a si mi Myanmar Christian Mission Centre (MCMC) ah founder le senior pastor a tuan liomi a si. Japan um Laimi siseh, Kawlrammi paoh nih an theihmi, herhpang kipah an panhmi le an bochan ngaimi a si. Cun Kawlrammi refugee kong he pehtlaiin holhlehpiak ah siseh, hlathlai le theihhngalh duhmi kong ah siseh Japan cozah leiin lawyer, immigration le police lei nih amah hi an auh lengmangmi a si An chungkhar in an kan zohkhenhnak le an dawtnak kan philh kho lo. An cungah kan i lawm tuk, Pathian nih thluachuah alet tampi in pe chin ko hna seh.

Kan peh than te lai.

Narita International Airport (Tokyo)